ดร.ทิพย์จักร ณ ลำปาง หัวหน้าทีมวิจัย ทีมวิจัยวิศวกรรมไม้เพื่อความยั่งยืน กลุ่มวิจัยการออกแบบเชิงวิศวกรรมและการคำนวณ เป็น Theme Leader เป็นผู้นำทีมในการสานต่อวิสัยทัศน์ในการยกระดับอุตสาหกรรมผลิตภัณฑ์ไม้เศรษฐกิจของชุมชนไทยอย่างยั่งยืนด้วยวิศวกรรมและเทคโนโลยี

ที่มา

ดร.ทิพย์จักร เล่าว่า “เมื่อปี พ.ศ. 2563 สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) ได้เข้าไปมีส่วนร่วมเป็นเจ้าภาพในการจัดทำ Wood Innovation HUB White paper เพื่อมุ่งให้เกิดการบูรณาการการพัฒนาอุตสาหกรรมไม้ด้วยวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและนวัตกรรมแบบครบวงจร โดยมีเป้าหมายตอบโจทย์การยกระดับไม้เศรษฐกิจของประเทศไทย”

เมื่อ ดร.เติมศักดิ์ ศรีคิรินทร์ มาดำรงตำแหน่งเป็นผู้อำนวยการศูนย์ฯ ซึ่งท่านสนใจมุ่งเน้นการแก้ปัญหาสำคัญของประเทศ เปลี่ยนมุมมองงานวิจัยเป็นกลไกการช่วยผลักดันการลงทุนเกิดการดำเนินธุรกิจที่ยั่งยืน ไม่ใช่วิจัยเพื่อวิจัยเท่านั้น ทั้งยังเล็งเห็นการต่อยอดเทคโนโลยีที่มีอยู่แล้ว เอ็มเทคจึงจัดตั้งทีมวิจัยวิศวกรรมไม้เพื่อความยั่งยืน และ Strategic Theme ไม้เศรษฐกิจ “ไผ่” ขึ้น เพื่อให้สอดรับกับนโยบายของ สวทช. ที่ต้องการช่วยยกระดับพืชไม้เศรษฐกิจมูลค่าสูงด้วยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีสมัยใหม่ภายใต้โมเดล BCG Implementation พลิกโฉมเศรษฐกิจและสังคมไทย” และทั้งนี้ยังทราบถึงการดำเนินงานในปัจจุบันของ ศูนย์พันธุวิศวกรรมและเทคโนโลยีชีวภาพแห่งชาติ (ไบโอเทค) ที่ได้มีศึกษาวิจัยเรื่องพันธุ์ไม้ไผ่และไม้เศรษฐกิจอื่นๆ ด้วย

“Strategic Theme ไม้เศรษฐกิจ “ไผ่” เป็นหนึ่งในยุทธศสตร์การวิจัยที่เอ็มเทคเล็งเห็นความสำคัญของการต่อยอดเทคโนโลยีที่มีอยู่แล้ว และต้องการเป็น technical arms ในการสนับสนุนเทคโนโลยีสู่กลุ่มผู้ใช้ประโยชน์ ภารกิจหลักของ Strategic Theme ไม้เศรษฐกิจที่ในระยะปัจจุบันได้มุ่งเน้นไปที่ไม้เศรษฐกิจมี 3 ข้อ ได้แก่ 1. ประยุกต์ใช้องค์ความรู้ทางด้านวิศวกรรมและเทคโนโลยีเพื่อยกระดับอุตสาหกรรมไม้เศรษฐกิจของประเทศ 2. ผลักดันให้เกิดมาตรฐานที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาอุตสาหกรรมไม้เศรษฐกิจ เพื่อยกระดับความสามารถในการแข่งขันของประเทศ และ 3. วิจัยและพัฒนาร่วมกับภาคอุตสาหกรรมและชุมชน เพื่อยกระดับเทคโนโลยีและสร้างนวัตกรรมที่ต่อยอดไปยังการพัฒนาอุตสาหกรรมไม้เศรษฐกิจ โดยมีทีมวิจัยวิศวกรรมไม้เพื่อความยั่งยืนรับผิดชอบหลัก และสอดรับกับแนวทางการพัฒนาที่ยั่งยืน (Sustainable Development Goals: SDGs) ด้วยการบูรณาการความร่วมมือร่วมกับพันธมิตรทั้งหน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน และชุมชน”

มุ่งเป้าอย่างไรให้มั่นใจ

ปัจจุบันประเทศไทยปลูกไผ่กว่า 11 สายพันธุ์ บนพื้นที่เกือบ 1 แสนไร่ การนำไปใช้ประโยชน์มีหลากหลาย เช่น เครื่องจักสาน เฟอร์นิเจอร์ ถ่าน หรือเป็นหน่อไม้ปรุงอาหาร และสิ่งก่อสร้าง  แต่ไผ่ที่นำมาใช้กับสิ่งก่อสร้างที่เหมาะสมได้แก่ ไผ่ซางหม่น ส่วนไผ่อื่นๆ เช่น ไผ่รวก และไผ่เลี้ยง ซึ่งมีการปลูกอยู่ที่ 50% ของการปลูกในประเทศ ก็มีการใช้งานในรูปแบบอื่นๆ ที่แตกต่างกันไป

ดร.ทิพย์จักร เล่าว่า “ในต่างประเทศมีการนำไผ่ไปใช้ในอุตสาหกรรมต่างๆ อย่างหลากหลาย เช่น อุตสาหกรรมก่อสร้าง สิ่งทอ เวชสำอาง ไปจนถึงชิ้นส่วนรถฟ้า อุปกรณ์ไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ ประเทศไทยมีข้อได้เปรียบเรื่องพื้นที่ปลูกและสภาพภูมิอากาศที่เหมาะสมต่อการขยายพันธุ์ โดยเฉพาะในพื้นที่ภาคเหนือภาคตะวันออก และยังรวมไปถึงภาคตะวันออกเฉียงเหนือด้วย ซึ่งสำรวจพบชนิดพันธุ์ไผ่พื้นเมืองกว่า 50 ชนิด  และยังพบว่า ปัจจุบันประเทศไทยยังส่งออกไม้ในรูปของแปรรูปหรือไม้ท่อนไปต่างประเทศเป็นส่วนใหญ่ ขาดการแปรรูปเพื่อเพิ่มมูลค่าของไม้เศรษฐกิจ เอ็มเทคเล็งเห็นจุดที่ขาดในด้านต่างๆ จึงมีนโยบายทำหน้าที่เป็น Technical Arms และมุ่งเน้นตอบโจทย์ทั้งห่วงโซ่อุปทาน (supply chain) เพื่อผลักดันให้เกิดผลิตภัณฑ์สำหรับผู้ใช้ ทีมวิจัยต้องศึกษาข้อมูลผลิตภัณฑ์ต่างๆ ที่ทำจากไผ่ รวมทั้งร่วมทำงานกับทางด้านต้นน้ำที่เป็นเกษตรกรเพื่อส่งเสริมปริมาณการปลูกไผ่ กลางน้ำที่ทีมวิจัยต้องเข้าไปทำให้เกิดการแปรรูปไผ่สู่การประโยชน์เชิงธุรกิจได้จริงเพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตให้ชุมชน และปลายน้ำซึ่งเป็นกลุ่มผู้ต้องการใช้บอร์ดไผ่ในธุรกิจผู้จำหน่ายวัสดุก่อสร้างและผู้ใช้อย่างธุรกิจพัฒนาที่อยู่อาศัย”

 “ด้วยบทบาทของ เอ็มเทค ซึ่งต้องการเป็น Technical Arms ทำให้เรามุ่งเน้นความร่วมมือกับผู้ที่เกี่ยวข้องที่สำคัญทั้งในและต่างประเทศ ทีมวิจัยได้มีโอกาสเข้าไปมีส่วนช่วยยกระดับการผลักดันแผนยุทธศาสตร์/แผนงานโครงการฯ ในการพัฒนาอุตสาหกรรมแปรรูปไผ่และไม้ในจังหวัดลำปาง โดยเบื้องต้นในระยะสั้นจังหวัดจะมีการสนับสนุนการปลูกไผ่เพื่อให้มีปริมาณเพียงพอสามารถรองรับต่อการผลิตไม้บอร์ดในอนาคต ซึ่งเป็นโมเดลที่จะขยายฐานไปที่จังหวัดอื่นด้วย เช่น จังหวัดอุดรธานี ซึ่งมีศักยภาพในการปลูกไผ่เช่นเดียวกัน โดยเป้าหมายสำคัญระยะต้นเพื่อให้เกิดการับรู้ของตลาดและตอบสนองต่อการใช้งานในประเทศให้ได้ก่อน”

“หลักของการสร้างกลยุทธ์ทางการตลาดเพื่อให้เกิดการใช้งานอย่างกว้างนั้น จำเป็นต้องหาเอกชนเข้ามารับสินค้าในปริมาณเป้าหมายที่จะสร้างความมั่นใจได้ และต้องสำรวจการตลาด (Market Survey) เพื่อช่วยตัดสินใจและสร้างโอกาสทางการตลาด จนเรามีความต้องการอย่างชัดเจนแล้ว จึงได้เข้าไปทำงานร่วมมือกับหน่วยบริหารและจัดการทุนด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.) ซึ่งได้เสนอให้เอ็มเทคเข้าไปช่วยสนับสนุนในส่วนของการลดช่องว่างทางเทคโนโลยี หรือ technology gap โดยเราได้รับทุนสนับสนุนบางส่วนในการสร้างโรงงานต้นแบบสำหรับสายการผลิตนำร่องในปีนี้”