“การได้ใช้ความรู้ ความสามารถ และความเชี่ยวชาญด้านวิทยาศาสตร์ที่ไม่จำกัดขอบเขตในการเรียนรู้มาให้คำปรึกษาเชิงเทคนิคแก่กลุ่มอุตสาหกรรม รวมทั้งสามารถนำมาพัฒนาต่อยอดเพื่อตอบโจทย์ที่เป็นประโยชน์กับประเทศ คือ สิ่งที่สร้างความภาคภูมิใจ”

ศุภกาญจน์ กิจอำนาจสุข

คุณศุภกาญจน์ กิจอำนาจสุข เจ้าหน้าที่ห้องปฏิบัติการอาวุโส และรักษาการผู้จัดการ งานวิเคราะห์เชิงฟิสิกส์ ฝ่ายสนับสนุนเทคนิคด้านวิเคราะห์ลักษณะเฉพาะของวัสดุ จบการศึกษาระดับปริญญาตรีจากภาควิชาฟิสิกส์ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ หลังจบการศึกษาได้เริ่มทำงานที่กองควบคุมเครื่องมือแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข จากนั้นได้มาทำงานที่ศูนย์เทคโนโลยีโลหะและวัสดุแห่งชาติ (เอ็มเทค) จวบจนปัจจุบัน

บ่มเพาะความเชี่ยวชาญด้านจุลทรรศน์อิเล็กตรอนแบบสแกนนิง

คุณศุภกาญจน์เริ่มทำงานที่เอ็มเทคเมื่อปลายปี พ.ศ. 2540 ในตำแหน่งเจ้าหน้าที่ห้องปฏิบัติการ มีหน้าที่ให้บริการวิเคราะห์ทดสอบด้วยกล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอนแบบสแกนนิง (Scanning Electron Microscope, SEM) และกล้องจุลทรรศน์แบบแสง (Optical Microscope, OM) แก่นักวิจัยภายในและลูกค้าภายนอก

คุณศุภกาญจน์เล่าย้อนว่า “ส่วนตัวเป็นคนที่ชอบเครื่องมือวิทยาศาสตร์อยู่แล้ว ในสมัยที่เรียนปริญญาตรีก็เคยเห็นภาพถ่ายจากกล้อง SEM และ OM มาก่อน แต่ไม่ทราบหลักการทำงาน ดังนั้น เมื่อเข้ามาทำงานที่เอ็มเทคก็เริ่มมาเรียนรู้ใหม่อย่างจริงจัง โดย ดร.บัญชา ธนบุญสมบัติ ซึ่งตอนนั้นเป็นหัวหน้าห้องปฏิบัติการเป็นผู้สอนทั้งการใช้งานเครื่องและหลักการทำงาน ถือว่าเป็นโอกาสที่ดีมาก”

ตลอดระยะเวลาเกือบ 10 ปี ที่ทำงานให้บริการด้วยกล้อง SEM ก็ได้วิเคราะห์ตัวอย่างจำนวนมาก คุณศุภกาญจน์เล่าถึงตัวอย่างที่สร้างความประทับใจว่า “เป็นงานวิจัยด้านชีววิทยาของนักวิจัยไบโอเทคที่ทำร่วมกับต่างประเทศ เกี่ยวกับการใช้สิ่งมีชีวิตกำจัดศัตรูที่เป็นเชื้อรา งานนี้ให้ความรู้สึกเหมือนว่าได้ถ่ายภาพเอเลี่ยน อีกงานหนึ่งเป็นตัวอย่างการวิเคราะห์ชิ้นงานจำลอง (replica) เพราะไม่สามารถวิเคราะห์ชิ้นงานจริงได้โดยตรง เช่น ชิ้นงานอาจมีขนาดใหญ่ หรือเคลื่อนย้ายไม่สะดวก นักวิจัยต้องเตรียมตัวอย่างด้วยการลอกลายโดยใช้แผ่นโพลิเมอร์ จากนั้นจึงค่อยนำแผ่นโพลิเมอร์ที่มีลายมาวิเคราะห์ด้วยกล้อง SEM ซึ่งภาพที่ได้จะดูยากมาก ดังนั้น ผู้ที่จะวิเคราะห์ภาพลักษณะนี้ได้ต้องเป็นผู้เชี่ยวชาญด้านการวิเคราะห์เท่านั้น”

โดยปกติในการให้บริการ เจ้าหน้าที่ห้องปฏิบัติการจะทำหน้าที่ให้บริการการใช้เครื่องมือ ส่วนนักวิจัยจะเป็นผู้ตีความผลการวิเคราะห์ แต่การที่ให้บริการแก่นักวิจัยบ่อยครั้ง ทั้งในงานวิจัย หรืองานแก้ปัญหาให้แก่อุตสาหกรรม ทำให้คุณศุภกาญจน์มีโอกาสได้แลกเปลี่ยน เรียนรู้ และสั่งสมประสบการณ์จากการรับฟังนักวิจัยเล่าถึงที่มาที่ไปของงาน กระบวนการทำงาน ตรรกะในการวิเคราะห์ และแง่คิดต่างๆ ทำให้เกิดการพัฒนาศักยภาพแบบก้าวกระโดด

อย่างไรก็ดี “สำหรับเทคนิคการจำลองนั้น แม้จะเคยทำมาพอสมควร แต่ก็ยังไม่สามารถให้ความเห็นในรายงานได้ เพราะผู้ที่จะแสดงความเห็นในรายงานได้นั้นต้องเป็นผู้เชี่ยวชาญที่ผ่านการเรียนและสั่งสมประสบการณ์มานาน แต่กรณีของงานวิจัย ถ้ามีความรู้ทางด้านวิทยาศาสตร์ก็สามารถที่จะคิดวิเคราะห์ได้ สามารถใช้ตรรกะทางวิทยาศาสตร์ในการสรุปผลได้” คุณศุภกาญจน์เล่าเสริม

เมื่อทำงานจนมีประสบการณ์มากพอและมีผู้ใช้บริการมากขึ้น ทำให้ห้องปฏิบัติการจำเป็นต้องรับเจ้าหน้าที่เพิ่ม ในฐานะที่มีประสบการณ์มากที่สุดคุณศุภกาญจน์ก็ได้ถ่ายทอดความรู้สู่เจ้าหน้าที่รุ่นน้อง และกล่าวว่า

“เนื่องจากเจ้าหน้าที่คนเดียวไม่สามารถใช้งานกล้องได้ทั้งวัน เพราะในการถ่ายภาพต้องใช้สายตาในการโฟกัสภายใต้แสงไฟสลัว ประกอบกับอาจเกิดความเครียดในการทำงาน ดังนั้นหลังจากที่ทำงานมาระยะหนึ่ง ห้องปฏิบัติการก็เริ่มรับเจ้าหน้าที่รุ่นใหม่ๆ เราก็รับหน้าที่สอนงานให้แก่รุ่นน้อง”

“ปัจจุบันกล้อง SEM มีเจ้าหน้าที่ที่ดูแลหลายคน ได้แก่ คุณวิยภรณ์ กรองทอง, คุณเบญจวรรณ ทองชื่นตระกูล และคุณพงศธร สุขสนอง นอกจากนี้ นโยบายการใช้เครื่องมือมีการปรับเปลี่ยนตามยุคสมัย ดังนั้น นักวิจัยและผู้ช่วยวิจัยที่ต้องการความสะดวกและความมีอิสระในการใช้เครื่องมือเองนั้น จำเป็นต้องได้รับการฝึกจากเจ้าหน้าที่ห้องปฏิบัติการที่มีความเชี่ยวชาญก่อน โดยเป็นการฝึกไปพร้อมกับการปฏิบัติงานจริง (on the job training)”

นอกจากการให้บริการวิเคราะห์ทดสอบภายในเอ็มเทคแล้ว คุณศุภกาญจน์ยังให้บริการลูกค้าภายนอกด้วย แม้ในช่วงเวลานั้น การให้บริการภายนอกจะมีสัดส่วนที่น้อยกว่าการให้บริการภายใน

เมื่อถามถึงความท้าทายของงานให้บริการลูกค้าภายนอก คุณศุภกาญจน์เล่าว่า

“งานที่ยากและท้าทายมักเป็นเรื่องของความคาดหวังผลทางวิทยาศาสตร์จากการวิเคราะห์ เพราะลูกค้าเสียเวลาและเสียค่าบริการเครื่องมือ เขาย่อมต้องการได้ผลที่น่าพอใจ เช่น ภาพสวย คมชัด ภายใต้กรอบเวลาในการดำเนินการที่จำกัด ส่วนการวิเคราะห์ผลนั้น นักวิจัยจะเป็นผู้รับผิดชอบในการตั้งสมมุติฐาน หาสาเหตุมาอธิบาย และให้ข้อแนะนำเพื่อเป็นข้อมูลช่วยในการตัดสินใจ นี่คือความท้าทายที่ต้องทำออกมาให้ดีที่สุด เพื่อตอบโจทย์ได้ตามความคาดหวังของลูกค้า รวมถึงสร้างความน่าเชื่อถือและความไว้วางใจด้วย”